خبرگزاری فارس - ایران سریعترین کشور دنیا در کاهش نرخ باروری/ بلایی که سر «جمعیت» ایران آمد
- خبرگزاری فارس - ایران سریعترین کشور دنیا در کاهش نرخ باروری/ بلایی که سر «جمعیت» ایران آمد
گروه خانواده؛ نعیمه موحد: جمعیت برای هر کشوری یکی از مولفه‌ها و دغدغه‌های بزرگ است. در کشور ما بخشی از این مولفه‌ها دلایل فرهنگی و مذهبی هم هستند اما واقعیت این است که در این روزگار کشور پرجمعیت‌تر و البته دارای جمعیت جوان‌تر کشوری قدرتمندتر در عرصه بین‌الملل است. جمعیت مولفه قدرت است و جمعیت جوان نیروی انسانی ارزشمندی است که داشتن آن کشوری را موفق و نداشتن آن، کشور را از گردونه رقابت‌های بین‌المللی و پیشرفت حذف خواهد کرد.
در کشور ما جمعیت و میزان موالید از سوژه‌های پیچیده ای است که در گذر زمان اتفاقات و بحران‌های زیادی بر آن گذشته است. اما آنچه این روزها بر مقوله جمعیت ایرانیان می‌گذرد زنگ خطر پیری و سالمندی است. از آن طرف آمارها خبرهای خوشی از میزان موالید در کشور نمی‌دهد و تقریبا برنامه‌ها، سیاست‌ها، قوانین و لوایح مربوط به جمعیت، موالید و ازدواج هم معطل و رهاشده مانده‌اند.
در یکی از تازه‌ترین آمارها اعلام شده که ایران در تاریخ جهان سریعترین کاهش نرخ فرزندآوری به ازای هر زن را داشته است. فارغ از اینکه آیا جمیعت‌شناسان و متخصصین آماری با گذاره « درجهان» موافق باشند یا نه، آما آنچه آمارهای داخلی و تاثیرات ناشی از سیاست کنترل جمعیت در دهه هفتاد نشان می‌دهد این است که جمعیت در ایران در خطر است.
سریعترین در کاهش نرخ باروری
علی‌رغم اینکه قبلا درباره سریعترین نرخ کاهش فرزندآوری در ایران گفته شده بود اما «ملیندا گیتس» با ارائه آماری مجددا در فضای مجازی آن را بر سر زبان‌ها انداخت. گیتس که فعال حقوق بشر است و به همراه همسرش «بیل گیتس» اداره قدرتمندترین بنیاد خیریه خانوادگی به نام «بنیاد بیل و ملیندا گیتس» را برعده دارد در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی توییتر در حالی که درباره بهبود آمارهای جهانی در حوزه بهداشت و موالید صحبت میکرد با اشاره به ایران نوشت: « سریعترین کاهش نرخ فرزندآوری به ازای هر زن در تاریخ دنیا در ایران اتفاق افتاده است»
ملیندا گیتس و همسرش که به عنوان یکی از سردمداران و مروجین کاهش جمعیت در دنیا شناخته می‌شوند در همین توییت خود به دهه هفتاد یا دهه اواخر دهه نود میلادی اشاره می‌کند و می‌گوید «جایی که بزرگترین کارخانه تولید وسائل پیشگری از بارداری در جهان، در دهه نود در آن برپا شد» البته که شاید منظور خاتم گیتس همان برنامه کنترل جمعیت و چیزی بود که با نام «تنظیم خانواده» در ایران به راه افتاد و توانست تاثیر زیادی بر جمعیت ایران بگذارد.
آنچه در دهه هفتاد برای جمعیت اتفاق افتاد
در دهه اول انقلاب اسلامی (سال های 1366-1357) رشد جمعیت در ایران افزایش یافت و به9/3 درصد رسید. دلایل اصلی رشد در این دوره را می توان به عوامل زیادی نسبت داد. از جمله تعطیلی کلیه فعالیت‌های سازمان های بین‌المللی در اوایل انقلاب در کشور که مشوق زیادی برای کنترل جمیعت بودند، تشویق و حمایت مالی دولت از زوجهای جوان، کاهش میزان مرگ و میر به خصوص کاهش میزان مرگ و میر نوزادان در مناطق روستایی به علت راه اندازی شبکه های بهداشتی و درمانی کشور، توسعه راه ها، گسترش برق رسانی، توسعه وسایل ارتباط جمعی، توزیع مناسب منابع غذایی و افزایش سواد به ویژه در مناطق روستایی. مهم تر اینکه مردم انقلابی با پیامهای کنترل جمعیت به دلیل اینکه برنامههای کنترل جمعیت قبل از انقلاب را تداعی میکرد مقابله میکردند.
دردوره‌ای که از سال 1367 تاکنون را شامل می شود، اقدامات وزارت بهداشت در زمینه کنترل جمعیت نتیجه داد و با جلب نظر و توجیه علما ، شرایط پذیرش برنامههای تنظیم خانواده ایجاد شد.
گسترش شبکه های بهداشتی که تحت عنوان «سیاست های غیر مستقیم» یا «سیاست های ضمنی» از آن نام برده می شود، را نیز میتوان از عوامل اصلی اقدامات بسترساز برای اجرای رسمی برنامه های تنظیم خانواده از سال 1367 دانست.
موضوع کاهش جمعیت، سطح باروری و رشد جمعیت، کاهش تعداد و حجم جمعیت برای اولین بار پس از انقلاب اسلامی در برنامه اول توسعه کشور به صراحت هدفگذاری شد. بر اساس این برنامه کاهش نرخ باروری کل از 4/6 فرزند در سال 1365 باید به 4 فرزند در سال 1390 برسد و نرخ رشد جمعیت نیز از 2/3 به 9/2 درصد برسد.
به هدف رسیدیم اما متوقف نشدیم
اما مجموعه اقدامات نظیر قانون «تنظیم خانواده»، به کارگیری کلیه روش های پیشگیری از بارداری، تبلیغ همه جانبه ی رسانه ای برای«فرزند کمتر، زندگی بهتر» و قوانین محدود کننده و ضد ارزش دانستن خانواده پراولاد و... موجب شد تا دوره 5 ساله یعنی 5 سال بعد از مصوبه نرخ باروری کل در سال 1371 به عدد 4 برسد و اهداف برنامه اول توسعه در همان انتهای برنامه یعنی سال 1371 محقق شود.
از این رو باید با اتمام برنامه 5 ساله وتحقق هدف، اقدامات کنترل و کاهش جمعیت متوقف و سیاست های تثبیتی اجرا می گردید، اما بدون در نظر گرفتن تحقق هدف و بدون آینده نگری جمعیتی ، لایحه ای دائمی برای سیاستگذاری در راستای کاهش جمعیت در سال 72 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد که تنبیهات سخت گیرانه ای برای خانواده دارای 4 فرزند و بیشتر تعریف نمود.
عدم رصد و بازنگری سیاست های جمعیتی موجب شد تا درانتهای دهه80 نرخ باروریِ کل پایین تر از حد جایگزینی قرار گیرد. با ادامه سیاست های کاهش جمعیت ، نرخ باروری کل از 4 فرزند در سال 1371 به 1/2 در سال 1379 رسید که در واقع خط قرمز جمعیتی بود ، اما هیچ توجهی به آن نشد.
سیاست های کاهش جمعیت همچنان ادامه یافت. طوری که نرخ باروری در سال 90 به 7/1 رسید. این کاهش شدید در جهان بی سابقه بود بدین جهت مجامع بین المللی از آن تعبیر به «انقلاب» نمودند. زیرا این تحول جمعیتی در کشورهای توسعه یافته که مبدع و مروج کاهش جمعیت بوده اند در بازه زمانی 100 تا 150 سال اتفاق می افتد اما در ایران در یک بازه 15 ساله اتفاق افتاد!
ایرانِ سالخورده
همه این اتفاقات در حالی درباره موضوع مهم جمعیت در حال وقوع است که آمارها می‌گوید تا 20سال آینده ایران کشوری سالمند و پیرترین کشور دنیا در منطقه خواهد بود. کمیسیون تازه تاسیس جمعیت در مجلس یازدهم نیز اعلام کرده است که اگر از پنجره جمعیتی فعلی عبور نکنیم باید اوج گیری بحران سالمندی در ایران از دهه 1430 را شاهد باشیم. آن هم در شرایطی که هنوز زیرساخت‌های کشور برای جمعیت سالمند آماده نیست.
کیانوش جهانپور؛ سخنگوی سابق وزارت بهداشت روز گذشته در صفحه شخصی خود در توییتر، توییت ملیندا گیتس درباره ایران را بازنشر و ترجمه کرد. اگرچه جهانپور این توییت را به عنوان یک موضوع نگران کننده بازنشر کرد اما واکنش و نظرات افراد به این توییت گویای این بود که این روزها فقط طرح مسئله چاره‌ساز نیست و باید دنبال راه‌حل بود.
عده زیادی از کاربران شرایط اقتصادی را عامل این کاهش و رکورددار شدن عنوان کرده بودند. کسانی که می‌گویند مطمئن نیستند در صورت فرزندآوری بتوانند از پس هزینه‌های آن در شرایط اقتصادی کنونی بربیایند.
اما عده دیگری هم هستند که در خم اول این ماجرا مانده‌اند و فراهم نبودن امکانات برای ازدواج را عامل کاهش نرخ موالید بیان کردند. اگرچه این فراهم نبودن امکانات از قبیل مسکن، شغل و معیشت باز هم به وضعیت اقتصادی برمی‌گردد.
حالا درحالی که هنوز هم اسناد بالادستی و قوانین مربوط به افزایش جمعیت، تسهیل ازدواج و فرزندآوری بر زمین مانده است، یک بار دیگر آمارها اعلام کردند که ما همچنان در مسیر درستی از نظر جمعیتی قدم برنمی‌داریم.
انتهای پیام/