بررسی ابعاد حقوقی تحریمهای دارویی علیه ایران
- بررسی ابعاد حقوقی تحریمهای دارویی علیه ایران
آفتاب‌‌نیوز :
حمیده حاجی‌نوروزی، در نشستی مجازی با موضوع "بررسی ابعاد حقوقی تحریم های دارویی علیه ایران" که از سوی دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، اظهار کرد: در چندماه اخیر دونالد ترامپ به دلیل بحث های تبلیغاتی ریاست جمهوری و مسائل دیگر، این ادعا را مطرح می کرد که اساسا تحریم دارویی علیه ایران مفهومی ندارد و بیان می کرد که آمریکا، ایران را تحریم دارویی نکرده است و مشکلات دارویی در ایران ناشی از فساد سیستماتیک در کشور ما است و بحث قاچاق دارو را مطرح می کرد. باید در ابتدا به این نکته بپردازیم که این ادعا کاملا خلاف واقعیت است.
وی افزود: اساسا اقلام دارویی به دلیل اینکه مرتبط با سلامت، امنیت جسمی و جانی مردم است و اهمیت ویژه ای دارند، از بحث تحریم ها خارج هستند. به دلیل خروج آمریکا از برجام و عمل نکردن به توافقات خود، ایران دو پرونده علیه آمریکا تشکیل داد. در پرونده ای که مفاد عهدنامه برجام را نقض کرده بود، از دیوان دادگستری دستور موقت گرفتیم که موقتا و تا پایان پروسه رسیدگی به این پرونده، سه نوع اقلام را که به طور مستقیم با امنیت جانی ایرانی ها مرتبط است که شامل دارو و تجهیزات پزشکی، اقلام مورد نیاز تولیدات کشاورزی و اقلام مورد نیاز در صنعت حمل و نقل هوایی را از تحریم مستثنی کنند. دیوان بین المللی نیز این دستور موقت را صادر کرد و چون این دیوان رکن اصلی سازمان ملل است، همه کشورهای عضو موظف به رعایت این مساله هستند. اما عملا می بینیم که تحریم های دارویی از سوی آمریکا اعمال می شوند.
خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم ها
این پژوهشگر حقوق بین الملل با بیان اینکه ما با تحریم های دارویی، اقتصادی و بانکی روبرو هستیم، تصریح کرد: در تحریم های دارویی با سه نوع تحریم مواجه هستیم؛ یک نوع تحریم ناشی از تحریم های بانکی به ویژه بانک مرکزی ایران است. به دلیل خروج آمریکا از برجام، شبکه سوئیفت که شبکه جهانی بانکی است و باعث ارتباطات بانکی میان کشورها می شود، عملا برای ما کارایی خود را از دست داد و این مساله باعث تشدید تحریم شد. اکنون نقل و انتقالات پولی و بانکی با کشورهای دیگر نداریم و در بسیاری از موارد نیز به سختی انجام می شود. از طرفی دیگر شرکت های خصوصی که می توانیم از آن ها اقلام دارویی خاص سرطانی، هموفیلی،EB و... را خریداری کنیم، به دلیل مشکلاتی که به دلیل خروج از شبکه سوئیفت به وجود آمد، نمی توانیم خریداری کنیم. چون نیاز به نقل و انتقالات پولی داریم که به دلیل تحریم امکان نپذیر نیست.
حاجی نوروزی ادامه داد: متاسفانه در ماه های اخیر چندین کودک مبتلا به بیماری پروانه ای به دلیل نبود دارو و عفونت زخم ها جان خود را از دست دادند. البته این مساله مطرح می شود که بسیاری از اقلام دارویی را در کشور تولید می کنیم که درست است. بر اساس آمار وزارت بهداشت، حدود 70 تا 75 درصد از داروها در کشور تولید می شوند ولی ما نیز مانند دیگر کشورها نیاز به ارتباط بازرگانی داریم. به ویژه الان که بحران کرونا همه کشورها را درگیر کرده این نکته اهمیت بیشتری دارد.
کمبود انسولین به دلیل تحریم
وی با اشاره به وجود تحریم های دارویی، گفت: تحریم های دارویی به طور خاص وجود دارد، بخشی از مشکلات نبود انسولین در روزهای اخیر نیز به دلیل توزیع نامناسب در کشور بود اما بخش عمده آن به دلیل تحریم است.
با تحریم های ثانویه دارویی مواجه هستیم
این حقوقدان با بیان اینکه نوع دوم تحریم های دارویی، تحریم های ثانویه علیه شرکت های دارویی و کشورهایی است که با ایران در ارتباط هستند، افزود: این تحریم باعث می شود که رغبتی برای ارتباط با ایران و فروش اقلام دارویی وجود نداشته باشد. در ساختار تحریم ها طبقه بندی داریم؛ نوعی از این طبقه بندی اولیه و نوعی ثانویه است. تحریم اولیه به این معنا است که منافع دو کشور باهم تضاد دارند و کشور تحریم کننده قصد دارد طرف مقابل را تحت فشار قرار دهد و در واقع کشور تحریم کننده می خواهد کشور مقابل را تابع سیاست های خارجی و داخلی خود کند. اما تحریم ثانویه مانند مثلثی است که کشور تحریم کننده علاوه بر تحریم مستقیم کشور مقابل، اعلام می کند که هر دولتی که بخواهد با کشور مورد تحریم قرار گرفته، ارتباط بازرگانی برقرار کند، آن دولت نیز تحریم می شود و ما در تحریم های دارویی با این نوع تحریم روبرو هستیم.
تحریم بانک شهر و ممانعت از خرید واکسن آنفلوآنزا
حاجی نوروزی ادامه داد: مدتی پیش حساب دو شرکت دارویی سوییسی به دلیل ارتباط با ایران، توسط آمریکا بلوکه شد. به این دلیل که با ایران مبادلات بازرگانی در زمینه دارو داشت. نوع دیگری از تحریم، تحریم بانکی است به عنوان مثال قرار است محموله دارویی وارد کشور شود، آمریکا برای جلوگیری از این کار، به طور کامل حساب بانک را بلوکه می کند و یا به طور کامل بانک را از شبکه سوئیفت خارج می کند تا نتوانیم دارو را خریداری کنیم. نظیر این اتفاق چند مدت پیش برای بانک شهر افتاد؛ قرار بود از طریق این بانک واکسن آنفلوآنزا برای افراد پرخطر خریداری شود اما یک روز پیش از انجام مبادله، بانک شهر تحریم شد.
تحریم داروهای موثر توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا
به گزارش ایسنا، این پژوهشگر حقوق بین الملل ادامه داد: وزارت خزانه‌داری آمریکا چند اقلام دارویی که موثر هستند را در لیست قرار داده و به شرکت های دارویی اعلام کرده که این داروها نباید به ایران ارسال شود، در غیر این صورت، شرکت خارجی مورد تحریم واقع می شود. البته آمریکا این مسائل را در رسانه ها اعلام نمی کند و مقامات ایالت متحده آمریکا به طور مستقیم در رسانه های خود اعلام می کنند که ایران تحریم دارویی نشده و تنها مشکل، فساد و قاچاق دارو در ایران است ولی ما باید بدانیم که این ها صرفا بازی های رسانه ای هستند.
وی یادآور شد: دارو و اقلام بهداشتی آنقدر مهم هستند که در اسناد مختلف بین المللی گفته شده که سلامت مردم چه مستقیم و چه غیرمستقیم نباید تحت تاثیر تحریم قرار گیرد و همه دولت ها باید به آن پای بند باشند. باید در تحریم های دارویی به این نکته توجه کنیم که اساسا اعمال تحریم توسط یک دولت کار درستی است؟ آمریکا در خصوص اعمال تحریم به قوانین داخلی خود استناد می کند و به زعم خود چون ایران را تهدیدی برای امنیت خود تلقی می کند، باید تحریم شود.
هر تحریمی مشروعیت دارد؟
این حقوقدان با بیان اینکه در تحریم های اقتصادی سه نظریه وجود دارد، گفت: یک نظریه این است که چون در منشور ملل متحد، تحریم یک جانبه نداریم و در اسناد بین المللی نیز بیان نشده است و گفته شده که شورای امنیت سازمان ملل متحد اگر کشوری را تهدید تلقی کند، می تواند به کشورها اعلام کند که روابط اقتصادی خود را با آن کشور محدود کنند و این حق برای شورای ملل متحد مطرح شده و نه کشورها، به این دلیل اختلافاتی وجود دارد که آیا هرگونه تحریم می تواند مشروعیت داشته باشد یا خیر؟ وقتی یک کشور بخواهد کشور دیگر را تحریم کند، منافع کشور دوم را دچار مشکل می کند و چون در منشور سازمان ملل متحد به این مساله اشاره نشده، پس اساسا تحریم ها و به ویژه تحریم های ثانویه کاملا ممنوع است.
وی با اشاره به نظریه مشروعیت نسبی تحریم، ادامه داد: یک نظریه دیگر، تحریم ها را به طور نسبی ممنوع کرده است؛ در این نظریه بیان شده که تحریم با در نظر گرفتن حقوق بین المللی، در مواردی امکانپذیر است اما تحریم ثانویه را قبول ندارد. نظریه سوم تحریم ها را کامالا جایز می داند؛ طرفداران این نظریه این حق را برای خود قائل می شوند که هر نوع تحریمی را اعمال کنند و با تحریم های ثانویه نیز موافق هستند. اما مفاد منشور سازمان ملل متحد و اسناد بین المللی نشان دهنده این است که اگر کشوری بخواهد تحریم را بر کشوری دیگر اعمال کند، دارای مشروعیت نیست و نمی توان یک بام و دو هوا عمل کرد. پس اساسا اعمال تحریم ها به طور کلی مشرعیت ندارد.
این پژوهشگر حقوق بین الملل بیان کرد: بانک مرکزی هر کشوری به عنوان شاهراه اتصال به شبکه جهانی سوئیفت است و به دلیل اهمیت ویژه این بانک، وقتی مورد تحریم قرار می گیرد، نظام پولی و بانکی کشور نیز دچار اختلال می شود. باید چهار نوع تحریم بانک مرکزی را بشناسیم؛ در ابتدا باید بدانیم که آیا تحریم علیه بانک مرکزی ایران توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد اعمال شده یا نه؟ ما یک قاعده داریم که تحریم بانک مرکزی را به دلیل تامین مایحتاج مردم ممنوع می داند. اما شورای امنیت سازمان ملل به طور مستقیم بانک مرکزی را مورد تحریم قرار نداده است.
با چند نوع تحریم روبرو هستیم؟
حاجی نوروزی با اشاره به قطعنامه 1929 درباره تحریم های هسته ای، گفت: سازمان ملل متحد به کشورهای دیگر توصیه کرده بود که با بانک مرکزی ایران نقل و انتقال پولی نداشته باشند به این دلیل که فکر می کردند ایران فعالیت های هسته ای غیرصلح آمیز دارد.
به گزارش ایسنا، وی افزود: نوع دیگر تحریم علیه بانک مرکزی، تحریم آمریکا است که ساختارهای متفاوت دارد. یکی از این ساختارها در اختیار ریاست جمهوری آمریکا است و مستقیما بانک مرکزی را تحریم می کند. علاوه بر این وزارت خزانه‌داری و پارلمان این کشور نیز بانک مرکزی را تحریم کرده است. دو نوع تحریم دیگر داریم که تحریم های اتحادیه اروپا و دولت انگلیس است.
این حقوقدان با اشاره به تاثیر برجام در کاهش تحریم ها، تصریح کرد: برجام اساسا از بسیاری از تحریم ها خروج موضوعی داشته، چون برجام عهدنامه ای در خصوص توافقات هسته ای است. برخی از انواع تحریم ها از جمله تحریم های دارویی اساسا در برجام نیامده بودند.
سیاست بایدن مشخص نیست
وی در خصوص روی کار آمدن بایدن و تاثیر وی در روابط سیاسی و اقتصادی ایران و آمریکا، گفت: مشخص نیست که بایدن چه سیاست هایی را در پیش خواهد گرفت ولی ما نمی توانیم نگاه غیرواقعی به تقابلات آمریکا و ایران داشته باشیم. برخی سیاست های آمریکا علیه ایران تغییر عمده ای نخواهد داشت و صرفا رئیس جمهور آمریکا در این خصوص نمی تواند تصمیم گیری کند. ممکن است که بایدن نسبت به ترامپ رویکرد معقول تری داشته باشد اما واقعیت این است که سیاست های کلی آمریکا تغییر نمی کند. اگر صحبت های سه سال اخیر بایدن درباره ایران را ببینیم نمی توانیم بگوییم که نسبت به ما دیدگاه مثبتی دارد و بعضا مواضع تندی داشت.
این حقوقدان در پایان بیان کرد: ما باید در خصوص تحریم های دارویی کنشگر باشیم و جامعه حقوقی نسبت به این مساله حساس تر باشد و صرفا منتظر دولت یا وزارت بهداشت نمانیم. مجمع دانشگاهی و وکلا به دلیل جایگاه ویژه ای که در کشورها دارند، می توانند فعالیت های خودجوش داشته باشند.